Leestijd: 4 minuten
Ik hou van reizen. Om het koude, natte weer van ons kikkerlandje te ontvluchten. Maar vooral omdat ik door reizen anders ga kijken en ideeën op doe. In een ander land sta ik los van alles en iedereen. Ik ken vaak niemand op de plek van bestemming, en ieder contact is nieuw. Dat maakt de onderzoeker en antropoloog in mij los en zorgt voor een bron van inspiratie.
Mijn eerste grote reis was gelijk naar één van de meest intense landen van de wereld: India. Geen land waar ik ooit ben geweest is zo vol, zo vies, maar daarbij ook zo interessant, prikkelend en kleurrijk. Direct na aankomst in Delhi overviel mij als westerling een gevoel dat het beste met dit woord omschreven kan worden: cultuurshock. Met veel plezier zoefde ik in tuctucs door het drukke verkeer en at ik het ontzettend lekkere Indiase streetfood. Even wennen is dat je nooit alleen bent in India. Waar je in Nederland gewend bent aan een beetje persoonlijke ruimte, kreeg ik in India zonder pardon kinderen op mijn schoot gezet in de bus of trein. Mensen kijken je ongegeneerd aan, willen met je op de foto en vaak werden er minder of meer lucratieve pogingen ondernomen om mij mee te nemen naar een shop voor een kopje chai (thee). De geuren en kleuren van India zijn waanzinnig en alomtegenwoordig. Mocht je toevallig hoogsensitief zijn: mogelijk kun je ietwat overprikkeld raken in India.
Land met vele gezichten
Gedurende mijn reis in India ben ik voornamelijk in het noorden en oosten van het land geweest. De afstanden zijn daar alleen al gigantisch, en de verschillen die ik in natuur tegenkwam ook. Van uitgestrekte droge woestijngronden in Rajasthan, groene weiden en grote meren in Kasjmier, tot bergachtige vergezichten in de Himalaya. De verschillen beperken zich niet alleen tot de natuur, maar zijn ook veelvuldig in de Indiase maatschappij aanwezig. Zo zijn de verschillen tussen arm en rijk zo groot, dat het moeilijk is te behappen als reiziger of toerist. Lopend door India zie je dat op straat hele families wonen, mensen in lompen liggen te slapen of erger, en kinderen moeten bedelen om te overleven. Het is een onwerkelijk harde realiteit.
Het kastenstelsel
Veel van deze grote verschillen komen voort uit een ooit door de Britten bedacht systeem, het kastenstelsel. Ontstaan in de koloniale tijd zijn er in het kastenstelsel verschillende rangen en standen, waardoor mensen in een hoge kaste meer rechten hebben dan die van een lagere. Zo hebben Brahmanen (hoogste kaste) alle rechten en voordelen die horen bij een hoge positie in de maatschappij, terwijl de kastelozen (onder de laagste kaste) vogelvrij zijn in India. De intouchables mogen niet werken en moeten bedelen om rond te komen. Omdat het oneerbaar is om in aanraking te komen met feces, zijn zij vaak degenen die wc’s schoonmaken.
Hindoeïsme
Een ander bepalend aspect van de Indiase cultuur is religie. De heersende religie in India is het hindoeïsme, waarbij het geloof in reïncarnatie centraal staat. Indien je als persoon goed leeft en je volgens een aantal richtlijnen leeft, heb je kans om in je volgende leven in een beter leven én betere kaste herboren te worden. Om deze reden worden ongelijkheden en discriminatie op basis van afkomst in mindere mate aangepakt in India. Problemen worden misschien niet in dit leven, maar wel het volgende opgelost. Daarbij is het op basis van het kastenstelsel voor veel Indiase mensen heel logisch dat er verschillen zijn tussen bijvoorbeeld rijk en arm.
Cultuur sensitiviteit 2.0
Als westerling én antropoloog heb ik een fantastische, maar ook lastige tijd gehad in India. Ik heb veel lieve mensen ontmoet, mooie steden en gebieden bezocht, heerlijk gegeten, en vele avonturen beleeft (ik was bijvoorbeeld eregast op een kastenbruiloft waar 52 Brahmaanse stellen tegelijkertijd trouwden en werd op een naamgevingsfeest gevraagd om een pasgeboren baby een naam te geven voor geluk). Toch knaagde er iets. De armoede en ongelijkheid zijn zo schrijnend dat het moeilijk is te verkroppen. Tijdens het reizen probeer ik altijd zoveel mogelijk zonder oordeel, cultuursensitief zijn. Dat houdt in dat ik probeer te begrijpen dat mensen uit andere landen vanuit andere normen, waarden en overtuigingen leven. Die niet per se slechter, maar anders zijn. Dat is echter best moeilijk als deze andere normen en waarden volledig ingaan tegen de waarden die je zelf hebt meegekregen vanuit jouw eigen thuissituatie.
Gelijkwaardigheid als uitgangspunt
Opgevoed en grootgebracht met westerse principes is gelijkwaardigheid voor mij een groot goed. Met het gedachtegoed van de Verlichting als basis zijn vrijheid en gelijkheid belangrijke uitgangspunten in Nederland. Zo zie je dat we in ons land niet erg van de hiërarchie zijn. Het is voor Nederlanders logischer om te kijken naar wat iemand kan, dan naar iemands afkomst en positie in de maatschappij. Het calvinistische principe: hard werken loont, speelt daarbij ook een belangrijke rol. Een systeem als het kastenstelsel staat hiermee in schril contract.
Wat zijn de lessen?
Organisaties zijn in veel aspecten een weerspiegeling van de maatschappij. Bij cross-culturele samenwerkingen tussen westerse en niet-westerse organisaties ontstaan er vaak problemen, omdat in de basis onze waarden erg kunnen verschillen. We vinden het vaak lastig om ons eigen oordeel uit te stellen, en vinden dat onze eigen manier van denken nét iets logischer is. Wat kun je eraan doen om te voorkomen dat samenwerking in de soep loopt?
Het is goed om te kijken naar oorzaken van frictie om escalaties en conflicten te voorkomen. Verschillen kunnen we nooit wegpoetsen, maar meer inzicht in andermans perspectief en drijfveren zorgt voor betere samenwerkingen:
Ga in gesprek met elkaar en probeer je eigen oordeel een paar minuten uit te stellen. Stel vragen, luister goed en trek dan pas je conclusies.
Lees een boek of kijk een film waarin iets meer context over een bepaalde cultuur, bijvoorbeeld de Indiase, wordt gegeven.
Door te reizen leer je om je eigen overtuigingen en waarden met een zekere afstand en luchtigheid te bekijken. Én het geeft inzicht in welke waarden jij heel belangrijk vindt.
Als dit niet werkt kun je altijd nog boeddhist worden en al je overtuigingen en ideeën laten varen ;) Op naar mooie samenwerkingen!
Vind je dit blogartikel leuk, like of deel hieronder.
Neem gerust contact met me op als je vragen hebt over organisatiecultuur. Wil je bijvoorbeeld meer inzicht krijgen in jouw eigen organisatie of wil je weten hoe je het beste een verandertraject kunt inrichten en uitvoeren? Of wil je gewoon eens met mij sparren zonder gerichte vraag? Ik denk graag met je mee! Stuur een berichtje en ik neem z.s.m. contact met je op.
